Kryminały i thrillery – prezentacja literatury i zachęta do wypożyczania

Drodzy Czytelnicy! Nadal trwa Międzynarodowy Miesiąc Bibliotek Szkolnych. Tak jak to było zapowiedziane na początku października, pomimo trudności, które się pojawiły, chcę zaprezentować Wam kolejny rodzaj literatury, mający bardzo wielu zwolenników.    Chcę  Was także zaprosić do korzystania z zasobów biblioteki. O terminach dyżurów zostaniecie powiadomieni za pomocą e-dziennika.

Dreszczowiec (z ang. Thriller)  –  rodzaj utworu sensacyjnego, powieści, filmu lub serialu telewizyjnego, mającego wywołać u czytelnika bądź widza dreszcz emocji. Wykorzystuje on napięcie, niepewność i tajemniczość jako główne elementy utworu. Fabuła podąża w kierunku punktu kulminacyjnego. Napięcie zazwyczaj pojawia się, gdy główny bohater znajduje się w niebezpiecznej sytuacji, z której ucieczka wydaje się niemożliwa, a jego życie jest zagrożone. W zależności od podgatunku fabuła dreszczowca opiera się zwykle na obronie jakiegoś dobra – życia ludzkiego, państwa, społeczności. Zaskakujące rozwiązanie akcji następuje pod koniec utworu. Często celem fabuły jest odkrycie, kto jest zabójcą spośród osób, których bohater nie podejrzewał. W literaturze elementy dreszczowca pojawiają się od lat 60. XX wieku (m.in. u Fredericka Forsytha, Alistaira MacLeana). Wyróżnia się następujące rodzaje thrillerów:

  • komediowy– łączący w sobie elementy napięcia i humoru, np. Starsza pani znika  E. Lina
  • konspiracyjny– główny bohater zwykle staje sam przeciwko dużej grupie wrogów lub odkrywa jakąś dużą intrygę, np.  Kod Leonarda da Vinci – D. Brown
  • kryminalny– opierający się na aspektach psychologicznych. Głównymi bohaterami zazwyczaj są seryjni mordercy, psychopaci, gwałciciele lub porywacze, np.  Milczenie owiec – T. Harris
  • erotyczny– jest mieszanką erotyki i thrillera. Popularność tego gatunku wzrosła od połowy lat 80., kiedy zaczęły powstawać takie filmy, jak  Fatalne zauroczenie – reż. Adrian Lyne; Oczy szeroko zamknięte – reż. Stanley Kubrick
  • medyczny– podejmujący tematykę zagrożenia życia ludzkiego i zagadnień związanych z bioetyką w obliczu zmian, jakie niesie współczesna medycyna, oraz powiązań świata medycznego ze środowiskiem przestępczym, np. książki Robina Cooka – Gorączka, Polisa śmierci, Zabójcza kuracja
  • polityczny– którego tematyka obejmuje walkę o władzę, korupcję, terroryzm itp.,   Tożsamość Bourn’a – R. Ludluma
  • psychologiczny– koncentrujący się na psychologicznych aspektach postępowania bohaterów, np. Perfekcyjna żona – J. P. Delaney
  • szpiegowski – w którym główny bohater jest wywiad jakiegoś państwa lub tajny agent, np. Akwarium – W. Suworowa
  • fantastyczno-naukowy– podgatunek łączący w sobie elementy dreszczowca i science-fiction, np. Blade Runner – P. Dick.

Powieść kryminalna – charakteryzuje się fabułą zorganizowaną wokół zbrodni, okoliczności dojścia do niej oraz prowadzonego dochodzenia, które ma doprowadzić do ujawnienia osoby sprawcy. Współcześnie przyjmuje się, że powieść kryminalną można podzielić na następujące rodzaje:

  • sensacyjno-awanturniczą, tworzoną głównie w pierwszej połowie XX w. we Francji i Anglii. W Polsce ten typ literatury pojawił się w dwudziestoleciu międzywojennym. Oprócz eksponowania wątku przestępstwa, przedstawione są tym gatunku powieści niezwykłe przygody bohaterów, w tym także miłosne. Główni bohaterowie są często wytwornymi dżentelmenami balansującymi na granicy prawa lub też otwarcie stojącymi z nim w konflikcie.
  • detektywistyczną, która swoje triumfy święciła w okresie międzywojennym. W tym gatunku na plan pierwszy wysuwa się postać detektywa, który działa z ramienia prawa, jak np. komisarz Maigretz powieści Georges’a Simenona lub też detektywa-amatora (jak np. Sherlock Holmes znany z powieści i opowiadań Arthura Conana Doyle’a). Bohater lub bohaterka prowadzi śledztwo posługując się zwykle metodą dedukcji. Logika jest najgroźniejszą bronią jaką wykorzystuje w walce o sprawiedliwość. Kontakty między sprawcą a detektywem często przybierają formę intelektualnej rozgrywki, której finezyjność jest istotą powieści detektywistycznej i stanowi o jej jakości.
  • czarny kryminał amerykański, prezentuje  ponurą, „czarną” wizję świata, w której dobro i zło w czystej postaci w zasadzie nie istnieją. Cały świat jest skażony występkiem, prawie każdy ma coś na sumieniu. Czarny kryminał polemizuje niejako z uładzoną wizją świata prezentowaną w powieści detektywistycznej. Występujący tu detektyw nie jest już postacią jednoznacznie pozytywną. Często zamiast (lub obok) logicznego rozumowania posługuje się przemocą, nagina prawo, nie cofa się przed szantażem, biciem czy nawet mordowaniem. Jest niemalże tak podły jak świat, z którym przyszło mu się zmagać. Działając najczęściej w ramach prywatnych biur detektywistycznych, sytuuje się gdzieś pomiędzy dobrem a złem. Działa jednak w imię sprawiedliwości, co sprawia, że jego postępowanie nie podlega łatwej ocenie moralnej. Standardy w tej odmianie powieści kryminalnej ustaliła w latach 30. i 40. XX w. trójka pisarzy amerykańskich: Hammett, autor Sokoła maltańskiego, w którym główną rolę odgrywa prywatny detektyw Sam Spade, oraz R. Chandler i R. Macdonald, którzy stworzyli klasyczne postacie prywatnych detektywów – Philipa Marlowe’a oraz Lwa Archera.
  • milicyjną, rozwiniętą wyłącznie w krajach obozu socjalistycznego. Łączyła elementy kryminału sensacyjnego, detektywistycznego oraz pewne cechy socrealistycznej powieści tendencyjnej. Przedstawiony w powieściach świat był wyidealizowaną wizją socjalizmu, w którym działania śledcze funkcjonariuszy milicji niezmiennie prowadziły do schwytania przestępcy. Fabuła opierała się na żmudnym dochodzeniu, w którym eksponowana była instytucja milicji. Powieść milicyjna charakteryzowała się często schematycznością fabuły i słabym zindywidualizowaniem postaci. W Polsce dużą popularnością cieszyły się książki Zygmunta Zeydlera-Zborowskiego, autora m.in. Czarnego mercedesa, oraz Jerzego Edigeya autora Wycieczki ze Sztokholmu. Do dużej popularności tej odmiany powieści kryminalnej przyczyniła się seria zeszytowa Ewa wzywa 07. Niektóre ze 146 zeszytów stały się bazą scenariuszową dla cieszącego się dużą popularnością telewizyjnego serialu 07 zgłoś się.