To Tarnów, a nie Kraków czy Zakopane, pierwszy stał się niepodległym polskim miastem w 1918 roku.

Polacy przejęli tu władzę zbrojną, rozbroili wojska austriackie – uważa historyk z Uniwersytetu Jagiellońskiego, prof. Andrzej Chwalba.

– Parę lat temu władze Tarnowa i historycy tarnowscy przeprowadzili skrupulatne badania historyczne. Potwierdziły one wcześniejsze przypuszczania, że to Tarnów pierwszy stał się niepodległy.

Niepodległość może wyznaczyć np. deklaracja władz miejskich, czy deklaracja Uniwersytetu Jagiellońskiego, który w połowie października 1918 r. powiedział, że jest wolny i niepodległy.

Z niepodległością może być również równoznaczne powstanie 28 października 1918 r. Polskiej Komisji Likwidacyjnej w Krakowie, która wzywała do likwidacji rządów austriackich w Galicji.

W kwestii pierwszeństwa Tarnowa za kryterium przyjęto czyn zbrojny. Polegał on na przejęciu władzy przez Polaków poprzez rozbrojenie wojsk austriackich. Połączone to było m.in. ze zrzucaniem orłów austriackich np. z fasad budynków, zajmowaniem obiektów wojskowych, np. koszar. Według kryterium czynu zbrojnego Tarnów odzyskał niepodległość o kilka godzin wcześniej niż Kraków.

Jak to wyglądało w rzeczywistości:

• 30 października 1918 r. o godz. 18 ogłoszona została uchwała o współpracy z rządem polskim. Burmistrz Tarnowa Tadeusz Tertil zwołał nadzwyczajne posiedzenie rady miejskiej, która oświadczyła, że miasto oddaje się poleceniom istniejącego już wtedy rządu warszawskiego.
• W nocy z 30 na 31 października doszło do przewrotu wojskowego. Pierwszego aktu rozbrojenia zaborców na ziemiach polskich dokonali członkowie Oddziału Lotnego Polskiej Organizacji Wojskowej z Marianem Stylińskim na czele, atakując austriacką Komendę Okręgową.
• Żołnierze 20. Pułku Piechoty, peowiacy oraz harcerze z Pogotowia Narodowego rozbroili żołnierzy austriackich, opanowali dworzec kolejowy, budynek Banku Austro-Węgierskiego, pocztę oraz urzędy.
• Do godziny 7.30 Tarnów jako pierwsze polskie miasto był już wolny od sił zbrojnych zaborcy.

Poniżej prezentujemy postacie związane z tarnowskim zrywem niepodległościowym 1918 roku.