DRODZY CZYTELNICY! W cyklu prezentującym różne gatunki literatury przyszedł czas na literaturę młodzieżową. Poniżej znajdziecie definicję gatunku oraz przykłady, niejako „historyczne”, jak i całkiem współczesne.

Powieść młodzieżowa to rodzaj literatury podejmujący problemy nastolatków. Fabuła rozgrywa się w szkole, na podwórku, w domu. Autor zazwyczaj porusza problemy moralne, stawia bohaterów przed różnymi wyborami, będącymi w pewnym sensie wprowadzeniem w dorosłość. Bohaterowie mają wyraźne cechy charakteru i osobowości. Literaturę młodzieżową cechuje dynamizm fabularny, efekty humorystyczne, używanie gwary młodzieżowej. Cechą charakterystyczną jest też jej nasycenie dydaktyzmem. Konflikty między głównymi bohaterami oparte są na wyraźnym przeciwstawieniu cech pozytywnych – pożądanych i negatywnych – niepożądanych. Ma to na celu wyrobienie u młodych czytelników zdolności odróżniania dobra od zła.  Literatura dla młodzieży spełnia też funkcję edukacyjną. W fabułę powieści często wplecione są różne informacje dotyczące świata, np. informacje geograficzne, etnograficzne, historyczne. Z racji odmienności specyfiki płci, zwykło się odróżniać literaturę dla chłopców i dziewcząt.

Rodzaje powieści młodzieżowych:

• Psychologiczne i obyczajowe, charakteryzujące się tym, że ich akcja rozgrywa się współcześnie; pokazują realia świata, w którym żyjemy. Możemy z takich książek wynieść wiedzę o kondycji rodziny, stosunków w niej panujących, zwyczajach panujących w szkołach oraz jak młodzi ludzie spędzają czas wolny, jakie są ich pasje i sposoby ich rozwijania. Do tego dochodzą zagadnienia psychologiczne: życie wewnętrzne postaci, jej przeżycia, wyobrażenia, uczucia.Wydane w ostatnich latach tego typu powieści traktują o chorobach, izolacji, zaburzeniach psychicznych, samobójstwie np. Cudowny chłopak – R. J. Palacio, Gwiazd naszych wina – J. Green, Ponad wszystko – N. Yoon; Wszystkie jasne miejsca – J. Niven; Motylki – L. H. Anderson; 13 powodów –  J. Ascher.Warto w tym miejscu wspomnieć polskie autorki, które od lat 70-tych ubiegłego wieku pisały, cieszące się olbrzymią popularnością książki dla nastolatek: Hannę Ożogowską, Halinę Snopkiewicz, Krystynę Siesicką. W latach dziewięćdziesiątych prym w literaturze dla dziewcząt wiodła Marta Fox. Wreszcie należy koniecznie wymienić Małgorzatę Musierowicz, której seria Jeżycjada liczy 22 tomy a jej zasięg czasowy  obejmuje okres od końca lat 70-tych do czasów obecnych.

  W literaturze młodzieżowej są też dzieła ponadczasowe, które cały czas uczą, bawią i wzruszają. Zacznijmy od Małych kobietek – L. M. Alcott, których kolejna, bardzo udana ekranizacja powstała w 2019 r., następnie Ania z Zielonego Wzgórza – L. M. Montgomery i wreszcie Pollyanna – E. Porter. Imię bohaterki tej książki zostało wykorzystane w psychologii, w określeniu „efekt Pollyanny”. Tym mianem określa się umiejętność znajdowania w każdej sytuacji pozytywnych cech/aspektów osób/życia.

• Przygodowe i podróżnicze, w których bohaterowie przeżywają rozmaite przygody. Opisywane wydarzenia mogą być zabawne, dowcipne, ale też złowrogie i przerażające. Zazwyczaj jednak powieści przygodowe mają szczęśliwe zakończenie, bohaterowie cało wychodzą ze wszystkich opresji, a przeżyte przygody wzbogacają ich doświadczenia. Najważniejszym założeniem tego gatunku literackiego jest dostarczenie czytelnikowi rozrywki i przyjemności. Warto jednak dodać, iż mają one zazwyczaj ukryty także sens edukacyjny (o czym powyżej).  Klasykami powieści przygodowej są: Karol May autor cyklu powieści o szlachetnym wodzu Apaczów – Winnetou, James Fenimore Cooper (Ostatni Mohikanin, Pionierowie), który opowiadał o życiu Indian i pierwszych osadników północnoamerykańskich, James Oliver Curwood, przedstawiający życie traperów i poszukiwaczy złota oraz dziką kanadyjską przyrodę (Włóczęgi północy).

  Omawiając polską powieść przygodową należy wspomnieć o twórczości Adama Bahdaja (Wakacje z duchami),  Zbigniewa Nienackiego (powieści o Panu Samochodziku), czy Wiesława Wernica, którego książki opowiadają o życiu na Dzikim Zachodzie pod koniec XIX wieku (Słońce Arizony, Złe miasto).

  Akcja książek przygodowych często dzieje się podczas podróży (najlepiej do egzotycznych krajów) lub też w różnych ciekawych miejscach. Przykładem tego typu literatury jest np. Wyspa skarbów – R. L. Stevensona, Tajemnicza  wyspa – J. Verne, Podróże Guliwera – J. Swifta. Za sprawą powieści przygodowych poznać można różne kraje, kontynenty, kultury. Alfred Szklarski akcję  każdego tomu z cyklu powieści o Tomku Wilmowskim umieszcza w innym rejonie świata, za sprawą Arkadego Fiedlera  także możemy poznać egzotyczne zakątki naszego globu..

  Wśród książek przygodowych możemy wyodrębnić też takie, które mają tło historyczne.  Ich młodzi bohaterowie niekiedy występują u boku autentycznych postaci, a niekiedy są tylko umiejscowieni wśród realiów historycznych jakiejś epoki np. Trzej muszkieterowie A. Dumasa, Jak na starym gobelinie, Szpada na wachlarzu, Talerz z Napoleonem  H. Popławskiej, Dziewczyny z powstania A. Herbich, Złodziejka książek M. Zusaka.

Droga młodzieży! Prezentując szeroki wachlarz literatury, chciałabym Was zachęcić do sięgnięcia po nią. Pamiętajcie, że nie tylko książki gatunku fantasy są ciekawe, zabawne, straszne…. . Naprawdę warto mieć urozmaicone menu czytelnicze! Zachęcam Was do korzystania z biblioteki, nadmieniając, że wszystkie pozycje wymienione w niniejszym artykule, są dostępne dla czytelników – Lucyna Olejnik